Organiseer activiteiten rond ontmoeting en uitwisseling
Organiseer activiteiten rond ontmoeting en uitwisseling
Ontmoeting opzetten
Zowel het jeugdwerkbeleid als de jeugdwerksector vinden het belangrijk dat jeugdwerk ontmoetingen tussen kinderen en jongeren wiens leefwereld verder van elkaar afstaat, stimuleert. Dat gaat hand in hand met het verbreden van de leefwereld van kinderen jongeren. Daarom investeren het jeugdwerkbeleid en de jeugdwerksector sterk in activiteiten gericht op ontmoeting en uitwisseling met andere jeugdgroepen.
Hoe bevorder je ontmoetingen tussen kinderen en jongeren waarvan de leefwerelden verder van elkaar afstaan?
- Van zeer specifiek en eenmalig tot heel breed en intensief
- Van zeer spontaan
- omdat organisaties dezelfde ruimte delen bijvoorbeeld
- tot heel doordacht
- Van zeer lokaal over bovenlokaal tot internationaal
Welke activiteiten doe je dan tijdens zo’n ontmoeting?
- Hoe zorgvuldig en bedachtzaam je soms omgaat met de voorbereiding van de ontmoeting, tijdens de activiteit zelf staat de ontmoeting best niet te sterk op de voorgrond. De activiteiten mogen de focus niet sterk leggen op ‘elkaar leren kennen’, want dit zou de wij-versus-zij gedachte net kunnen versterken. Activiteiten vertrekken beter vanuit wat groepen bindt: een gezamenlijk uitgangspunt zoals een gedeelde interesse, een gemeenschappelijk talent of een gezamenlijk doel. Liefst leidt de uitwisseling tot een zichtbaar resultaat en een (verschillende) ‘win’ voor alle partijen.
- Verschil mag en moet er ook zijn. Het is niet de bedoeling dat weg te werken. Activiteiten kunnen net verschillende sterktes verkennen en uitspelen. Het soort activiteit moet ook de motivatie voor de ontmoeting weerspiegelen. Deze zijn niet lukraak gekozen. Bij elkaar op bezoek gaan, is zo’n beproefd concept. Vertrek hierbij gerust vanuit de talenten van de verschillende groepen. Laat mensen dingen doen waar ze sterk in staan en zich goed bij voelen en van daaruit een brug bouwen naar de andere. Je kan bijvoorbeeld met de jeugdraad telkens vergaderen op de locatie van een andere vereniging. Die fungeert dan als ‘persoon die iedereen als gast ontvangt’ en stelt de werking voor. Ook gedeeld ruimtegebruik kan een aanleiding vormen om gezamenlijke activiteiten op te zetten.
- Bouw de activiteiten goed op, van laag- naar hoogdrempelig. Laat genoeg ruimte om kennis te maken en om te werken aan de groepsdynamiek. Creëer binnen de ontmoeting openheid om verschillen te benoemen.
- Maak de activiteit niet te dwingend, maar varieer in participatievormen met genoeg openheid en flexibiliteit. Niet iedereen hoeft altijd aan hetzelfde deel te nemen, op dezelfde manier.
- Voorzie lekker eten. Het is een activiteit die mensen aantrekt en samenbrengt. Iedereen kan het, zowat iedereen eet graag en het eten kan ook een gespreksonderwerp zijn.
- Ideaal gezien zijn ontmoetingen niet eenmalig en is er altijd een evaluatie achteraf. Een meer intense ontmoeting is bijvoorbeeld een uitwisselingsproject tussen begeleiding, zoals Switch. Je kan ook een traject opzetten waarin jongeren van verschillende partners worden samengebracht. Vertrek van een blanco blad en laat de jongeren zelf bottom-up het project invullen. Dit creëert dialoog en verbetert de groepsdynamica. Leg de nadruk op het proces, niet enkel het product. Leg de jongeren wel uit waarom je wil dat ze samenwerken.
- Denk ook eens aan een internationale samenwerking. Zo zijn er voorbeelden van twee groepen die zich samen op onbekend terrein begaven in het kader van een Europese uitwisseling. Dat kan zelfs met Europese subsidies. Lees er meer over op de website van Erasmus+ Jeugd.
- Vermijd dat één groep altijd volledig in de comfortzone zit en de andere in de paniekzone. Het is beter om beide in een stretch-zone te brengen als dat mogelijk is.
Maak een goede voorbereiding
Jeugdwerk kent natuurlijk een belangrijke mate van spontaniteit en improvisatie. Toch menen we dat je een ontmoeting tussen verschillende jeugdwerkorganisaties en hun begeleiding en/of deelnemers best niet aan het toeval overlaat. Een goede voorbereiding lijkt ons nodig.
"Kinderen hebben behoefte aan zowel spiegels als ramen. Veel gekleurde kinderen zien de wereld alleen via ramen en zij hebben spiegels nodig. Andere kinderen zien alleen spiegels en zij moeten de wereld ook door ramen leren zien."
Jeugdwerk kent natuurlijk een belangrijke mate van spontaniteit en improvisatie. Toch menen we dat je een ontmoeting tussen verschillende jeugdwerkorganisaties en hun begeleiding en/of deelnemers best niet aan het toeval overlaat. Een goede voorbereiding lijkt ons nodig.
Het is belangrijk om ontmoeting te faciliteren tussen kinderen en jongeren die opgroeien in verschillende contexten. Dat geldt op individueel niveau.
"Als we bruggen willen bouwen over rivieren van ontkenning heen, dan hoef ik geen bruggenbouwer te zijn"
Maar de uitkomst van zo’n ontmoeting is niet automatisch positief. Als het fout gaat, dan versterk je net vooroordelen en vergroot je de afstand. Kinderen en jongeren in een sterke positie zijn dan wel een ervaring rijker, maar kinderen en jongeren in een kwetsbare positie voelen zich te kijk gezet en blijven opnieuw met lege handen achter.
Vanuit de ervaringen in het jeugdwerk formuleren we hier een aantal tips en uitgangspunten.
- Waak erover dat de partners elk een gelijkwaardig aandeel hebben in de voorbereiding. Zorg ervoor dat ze op voorhand afstemmen over de beide groepen (gevoeligheden, referentiekaders), de verwachtingen (proces en product) en de verschillen in organisatiecultuur.
- Probeer op voorhand tot een aantal gedeelde afspraken te komen: praktische afspraken, communicatie-afspraken (hoe praten we over elkaar?), hoe zullen we bepaalde verschillen opvangen … Let er ook op dat iedereen op voorhand op de hoogte is van deze afspraken.
- Indien mogelijk werken de deelnemende begeleiders van partnerorganisaties aan vriendschappelijke en collegiale banden, zeker als ze de functie hebben van bruggenbouwers tussen jongeren en ze daarom onderling veel vertrouwen moeten hebben.
- Het helpt als iedereen begrijpt dat samenwerken niet vanzelf gaat, maar toch de meerwaarde ervan ziet. Ook is het goed dat iedereen beseft wat het draagvlak en de draagkracht van de verschillende partners is en respect heeft voor de proportionaliteit van de inspanning die elke partner kan doen.
- Ook is het belangrijk om te beseffen dat er macht- en statusverschillen hangen aan sommige verschillen en dat ontmoeting daardoor voor ongemak of emotionele schade kan zorgen bij de groepen in een kwetsbare positie.
Weet wel, hoeveel je ook besproken hebt op voorhand, je kan onmogelijk alles voorzien en afspreken. Integendeel, vaak word je je pas bewust van je vanzelfsprekendheden in de confrontatie met iemand die deze evidenties niet deelt. Als je dit op voorhand weet, dan kan je dit ook incalculeren en er letterlijk en figuurlijk ruimte voorzien in je programma. Je kan er ook tot op zekere hoogte ‘mentale ruimte’ voor creëren door mensen bewust te maken van hun referentiekader en hun privileges.
Voorzie omkadering
Het effectief begeleiden van een ontmoetingsactiviteit verschil niet zo sterk van het begeleiden van een gewone activiteit. Wel zijn er een aantal aandachtspunten waar de begeleiders best wat extra op letten:
Correcte begeleidershouding
De begeleiders staan bewust meer midden in de groep en begeleiden de groepsvorming. Ze bewaken voortdurend de emotionele veiligheid en grijpen in waar nodig. Een slechte ervaring kan leiden tot nieuwe kwetsuren bij kinderen en jongeren in een kwetsbare positie. Dit vergt een correcte begeleidershouding.
Wat met conflicten?
Er kunnen conflicten ontstaan. Conflict kan voor sommige deelnemers een negatieve ervaring betekenen, maar kan mits een juiste aanpak ook net een leermoment zijn om de werking of activiteit inclusiever te maken. Het is belangrijk dat begeleiders beseffen dat er conflicten kunnen ontstaan. Ze moeten letterlijk en figuurlijk ruimte voorzien om hier een plaats aan te geven, en dit zowat tijdens als na de activiteit en bij de evaluatie.
- Het kan de moeite lonen om bewust stil te staan bij de ontwikkelingsfasen van Tuckman in kleine groep. De kans is groot is dat de groep ook nu deze fasen zal doorlopen, maar dat je er wat bewuster aandacht moet aan schenken of de groep de fase iedere keer succesvol afrondt en doorgroeit naar de volgende fase.
- Soms worden conflicten of verschillen niet uitgesproken en blijven ze onderhuids verder leven. Inclusieve besluitvorming/Deep Democracy is dan een methode om weinig gehoorde stemmen te betrekken in de besluitvorming.
- Op de website van het Steunpunt Diversiteit en leren vind je erg veel materiaal om het leren en samenwerken in diverse groepen te bevorderen.
Wees je bewust van referentiekaders
Zeker de begeleiding van de ontmoeting zou zich moeten realiseren dat er verschillende referentiekaders bestaan en zich bewust worden van hun eigen referentiekader en van de werking van bepaalde privileges. Zo zien ze welke rol privileges kunnen spelen in hun eigen omgang met kinderen en jongeren en welk effect privileges kunnen hebben op hoe deelnemers naar de begeleiders kijken. Ze begrijpen dat ze onverwacht reacties kunnen krijgen op bepaalde acties en voorzien ruimte voor emoties, onverwachte wendingen of een ander verloop van de activiteit.
Creëer veiligheid
Begeleiders forceren niemand en laten deelnemers de keuze om niet (onmiddellijk) mee te doen. Wel blijven ze zoeken hoe ze kinderen en jongeren ondersteunen en stimuleren om contact te leggen die voor hen zelf veilig en werkbaar is.