Kinderen en jongeren in armoede = ouders in armoede van morgen
Kinderen en jongeren in armoede = ouders in armoede van morgen
Armoede
Hoewel de jeugdsector armoede niet structureel kan oplossen, kan het jeugdwerk wel een groot verschil maken voor kinderen en jongeren in armoede. Het jeugdwerk kan een hefboom zijn om kinderen en jongeren sterker te maken in de maatschappij en meer kansen te bieden in het leven.
Nieuwe werelden openen
Het jeugdwerk heeft zelf niet de juiste instrumenten in handen om armoede structureel aan te pakken, maar beschikt wel over een massa tools die voor kinderen en jongeren nieuwe werelden en nieuwe deuren kunnen openen. Zo kunnen jongeren via het jeugdwerk een groter en sterker sociaal netwerk opbouwen. Soms is dit de enige plek waar ze nieuwe vaardigheden kunnen opdoen omdat ze afhaakten op school. Of omdat de school niet genoeg op maat werkt.
Op die manier kan jeugdwerk bijdragen om:
- Competenties te verwerven en zo sterker in het leven te staan: Samen spelen, doelen stellen, samenwerken, organiseren, enz.
- Sociale skills te verwerven en netwerken te verbreden: nieuwe mensen leren kennen, leren overleven in groep, andere communicatieskills leren, vertrouwen hebben en geven, enz.
- Het geloof in eigen kunnen te versterken: leren omgaan met winnen en verlies in een veilige omgeving, talent ontwikkelen, jezelf en de andere ontdekken, enz. Ergens bij te horen en iemand te zijn.
“Armoedebestrijding is geen afvinklijstje van drempels die weggewerkt moeten worden maar een traag en moeizaam proces"
Binnen het Netwerk tegen Armoede hebben wij zelf een aantal jongerenwerkingen waar kwetsbare kinderen en jongeren een tweede thuis vinden. En dat werkt. Jongeren treden uit hun sociaal isolement, merken dat ze niet alleen staan met hun problemen en krijgen weer zelfvertrouwen en weerbaarheid. Maar de stap naar het ‘klassieke’ jeugdwerk blijft nog te groot.
Om hier verandering in te brengen zullen we onszelf zowel op macro,- meso- als microniveau kritisch onder de loep moeten nemen en moeten samenwerken over de verschillende beleidsdomeinen heen. Enkel op die manier kunnen we jongeren duurzame kansen geven in onze samenleving.
Jeugdwerkorganisaties kunnen allianties aangaan met armoedeorganisaties, jeugdwerkers met sociaal werkers, ministers voor welzijn met ministers voor jeugd. Elk op ons eigen niveau zullen we moeten zoeken naar de win-win. We moeten verder durven kijken dan ons eigen domein, over de muurtjes heen kijken en de hand uitreiken, zonder mekaar te overbevragen. We moeten verder durven kijken dan het wegwerken van (financiële) drempels, hoe reëel die ook zijn. Armoedebestrijding is geen afvinklijstje van drempels die weggewerkt moeten worden. Het is een traag en moeizaam proces.
Voelsprieten uitsteken
De jongerenwerkingen van het Netwerk tegen Armoede bereiken heel wat kwetsbare jongeren. Ze worden zowel door Uit De Marge, als door het Netwerk tegen Armoede ondersteund. De jongeren vinden er niet enkel een thuis, maar denken inhoudelijk na over wat zij nodig hebben om deel uit te maken van onze samenleving. Samen met de jongeren investeren we bijvoorbeeld in een beleidsparticipatietraject. De afgelopen jaren gingen trajecten over wonen, burgerparticipatie, onderwijs, enz. Het werken met kinderen en jongeren in armoede vergt een andere aanpak dan in het reguliere jeugdwerk.
Een aantal basisprincipes en uitgangspunten die eigen zijn aan het werken met jongeren in armoede werden vastgelegd in de publicatie 'Wij tellen mee' van Uit de Marge:
- De jeugdwerker als ankerfiguur
In alle werkingen is de rol van de jeugdwerker cruciaal. Een jeugdwerker is veel meer dan een organisator of begeleider van activiteiten, maar een echte vertrouwenspersoon met wie de jongeren (soms als enige) zaken delen op vlak van relaties, toekomstperspectieven, gezinssituatie, geldzorgen… Het is dan ook van vitaal belang dat deze jeugdwerkers voor langere tijd beschikbaar blijft en het gevoel kan geven aan de jongeren dat zij er voor hen zijn. - Integrale benadering
Alle werkingen werken vanuit het perspectief van de jongeren, maar betrekken hierbij ook de ouders, het gezin, relaties met andere jongeren, enz. Ze slaan vanuit wat de jongeren aangeven bruggen naar levensdomeinen als onderwijs, werk, hulpverlening en vrijetijdsbesteding. - Een veilige plek
Een absolute constante bij alle jongeren uit alle werkingen is het gevoel van uitgesloten te worden. Pesten op school, weinig waardering in de omgeving, het gevoel ‘anders’ te zijn, niet serieus genomen te worden… De werkingen zijn voor de jongeren een plek waar ze zichzelf kunnen zijn en gewoon aanvaard worden. - Kinderen en jongeren een stem geven; bruggen slaan en signaalfunctie opnemen
De jongerenwerkers worden in die mate geconfronteerd met verhalen van uitsluiting en onmacht van de jongeren, dat elke werking inzet om, naar voorbeeld van de verenigingen waar armen het woord nemen waar ze vaak aan gelieerd zijn, hier iets mee te doen.
Jeugdwerk, ook voor de meest kwetsbaren
Alle kinderen en jongeren hebben recht op vrije tijd, ook kinderen in armoede. Jeugdwerkorganisaties moeten er mee voor zorgen dat iedereen die nood heeft aan jeugdwerk, ergens een plekje vindt. Op diens beurt versterkt participatie aan jeugdwerk ook de kinderen in armoede. Het zijn plekken die ontsnappen aan de functionele context van onderwijs en werk. Jeugdwerk is een ruimte waar kinderen zich kunnen ontwikkelen, een eigen mening vormen, zich kunnen organiseren, dromen van een betere toekomst, enz.
Veel jeugdwerkorganisaties zijn enthousiast om het thema (kinder)armoede aan te pakken. Maar om dat ten gronde te kunnen doen, is er meer dan goede wil nodig. Je kan in jouw werking financiële, psychologische en fysieke drempels wegwerken om meer kinderen en jongeren in armoede te bereiken. Maar het gaat ook over hoe je als jeugdwerkorganisatie een warm nest kan bieden aan alle kinderen en jongeren. Een belangrijk antwoord ligt in het zoeken naar verbinding. Dialoog is daarin een krachtig instrument: niet meer ‘praten over’ maar effectief ‘praten met’.
Hier vind je een artikel over jeugdwerk en de strijd voor maatschappelijke verandering in armoede.
“Jeugdwerkers moeten extra aandachtig zijn voor mogelijke signalen en nog meer investeren in de opbouw van een vertrouwensrelatie"
Aandacht voor kwetsbare jongeren en investeren in duurzaam jeugdwerk, ook voor kinderen en jongeren in armoede, moet een prioriteit zijn. Met dubbel zoveel kinderarmoede als 10 jaar geleden voelen onze jongerenwerkingen dit aan den lijve.
Bij Betonne Jeugd, een van onze Antwerpse jongerenwerkingen, zagen ze het aantal jongeren dat dakloos is binnen hun werking stijgen van 3 naar 34 in 4 jaar tijd. Kinderen in armoede worden ook steeds jonger. Zo hebben ze een jongen van 10 jaar die samen met zijn moeder op straat leeft. Hebben jongeren die in zulke moeilijke omstandigheden moeten leven, nood aan opvang binnen een jeugdwerking? Het antwoord is volmondig ja.
Aanvoelen wat zulke kinderen en jongeren nodig hebben is enorm belangrijk. Veel van hen benoemen we namelijk als de ‘onzichtbare’ daklozen. Ze leven niet op straat, maar doen aan sofa surfen. Ze slapen bij vrienden of kennissen op de bank en komen vaak in zeer kwetsbare situaties terecht met mogelijk misbruik als gevolg. Bij zulke precaire situaties is het cruciaal om als jeugdwerker, in samenspraak met de jongere, gericht door te verwijzen, samenwerkingen aan te gaan, enz. Niet alleen voor die ene individuele jongere, maar ook beleidsmatig.
Jeugdwerkers moeten in zulke situaties extra aandachtig zijn voor mogelijke signalen en nog meer investeren in de opbouw van een vertrouwensrelatie. Veel jongeren schamen zich namelijk voor hun situatie en zullen er in eerste instantie alles aan doen om dit te verbergen. Voor deze jongeren moet de jeugdwerker er in de eerste plaats gewoon ‘zijn’.
“Ruimte maken voor mensen begint met plaats maken. Schuif op en vraag, kom je naast mij zitten?"
Drempels, drempels en nog eens drempels
“In plaats van te kijken wat je niet kan veranderen, is het belangrijk te kijken welke stappen er wel mogelijk zijn."
Samenwerken en expertise aantrekken
We reiken alvast enkele handvaten aan:
- Ga op zoek naar een armoedepartner om je werking te analyseren en om het jeugdwerk af te stemmen op de noden van kinderen en jongeren in armoede.
- Maak werk van een beleidsplan voor het bereiken van kwetsbare kinderen en jongeren. Bekijk de aanpak integraal en niet als een optelsom van versnipperde acties om drempels weg te werken.
- Tracht jongeren met armoede-ervaring op te nemen in de begeleidingsploeg om de drempels die kinderen, jongeren en hun ouders ervaren weg te werken.
- Communiceer open en duidelijk over alle kosten en verwachtingen.
- Hou rekening met mensen die minder mobiel zijn.
- Stap in de Uitpas.
- Blijf in contact met mensen die niet regelmatig deelnemen aan jouw aanbod. Een telefoontje of SMS geeft jongeren het gevoel er bij te horen en de kans om (terug) te komen, ook als het al een tijd geleden is.
- Steek je voelsprieten uit. Zowel op individueel als op structureel niveau.
- Ga gericht samenwerkingen aan, doe beroep op specifieke expertise bij andere organisaties en verwijs door naar gespecialiseerde instanties indien nodig.
- Er is vaak een heel proces nodig om een vertrouwensrelatie op te bouwen met jongeren in armoede. Respecteer het ritme van mensen in armoede. Duurzaam deelnemen is een traag en moeizaam proces. Stel haalbare doelen en geloof in eigen sterktes.
- Zorg voor een warm welkom, zeker de eerste keren. De beste manier om mensen warm te maken? Van mens tot mens!
Tot slot
Vrijetijdsparticipatie in het algemeen is een ideale uitgangspositie om kinderen en jongeren (terug) deel te laten uitmaken van de samenleving. Zoeken naar manieren om binnen de eigen begeleiding en animatoren ook voor jongeren in armoede een plek te creëren is een belangrijke stap om duurzaam jeugdwerk voor alle kinderen en jongeren mogelijk te maken.
Jeugdwerk speelt zich af in een informele omgeving en is daarom de ideale manier om afstand te nemen van de dagelijkse stress die armoede met zich meebrengt. Op die manier voelen jongeren zich echt welkom, ontdekken ze hun talenten, leren ze trots te zijn, ontwikkelen ze doorzettingsvermogen en competenties los van het overleven.
Dus als je je de volgende keer afvraagt waarom kinderen en jongeren de kansen die er zijn om (betaalbaar) aan jeugdwerk te doen niet ‘gewoon nemen’, bedenk dan dat het niet enkel gaat over de vele praktische drempels, maar vooral ook over wat armoede met je doet als mens. Bedenk dan dat, hoewel je als jeugdsector weinig kan veranderen aan iemands situatie, je toch een groot verschil kan maken in iemands leven. Durf kritisch te kijken naar wat je zelf kan doen om ruimte te maken om iets te veranderen. Want als we blijven toekijken langs de zijlijn worden de kinderen en jongeren in armoede van vandaag, de ouders in armoede van morgen.
Reflectievragen
- Is jouw organisatie zich bewust van de extra uitdaging rond armoede bij kinderen en jongeren? Zetten jullie hier met andere woorden extra op in?
- Hoe denkt jouw organisatie over bruggen slaan naar andere domeinen?
Wordt er gekeken naar de context (ouders, gezin, school) waarin de jongere zich bevindt? - Mengt jouw organisatie zich in het publieke debat rond armoede? Waarom wel/ Waarom niet?