Aan de slag met het vrijetijdsaanbod in jouw gemeente

Aan de slag met het vrijetijdsaanbod in jouw gemeente 

 Welke noden en drempels bestaan er? 

Kwaliteitsvolle vrije tijd voor iedereen, is niet alleen een kwestie van die rechten gunnen, maar vooral een verhaal van drempels afbouwen. Om drempels voor de participatie van maatschappelijk kwetsbare kinderen, jongeren en hun gezinnen te kennen, moet je rekening houden met de complexiteit van iemands leven. Ontdek wat er leeft en speelt, je kan hiervoor de vertrouwde wegen gebruiken: brugfiguren, organisaties, vertrouwenspersonen.

Hieronder lijsten we enkele voorbeelden en tips op voor aanbieders van vrijetijd in een gemeente/stad.

Een sturend aanbod 

Er wordt in steden en gemeenten sterk gestuurd vanuit het bestaande aanbod. Dat aanbod is het referentiepunt voor praktijkwerkers, bestuurders en beleidsmakers en komt ook terug in de meerjarenplanning van een stad of gemeente. Waar velen het snel over eens zijn is dat bepaalde organisatorische kenmerken van je organisatie een drempel kunnen vormen. Denk aan kostprijs, vervoer, de inschrijvingsvoorwaarden, de aankoop van materiaal … . De inhoudelijke kern van het aanbod staat daarentegen voor veel organisatoren niet ter discussie en wordt top-down gepland.

Durf los te komen van je aanbod: 

• Een cruciaal element van een publieksbereik uit te breiden dat meer divers is, is je eigen aanbod kritisch bekijken en je eigen verwachtingen naar de achtergrond schuiven. 
• Luister oprecht naar de noden, de behoeften, de verwachtingen en de verzuchtingen van je doelgroep zoals animatoren en vrijwilligers, kinderen en jongeren alsook voogd/ouder(s). 
• Vraag wat jij kan betekenen voor wie je nog niet bereikt. 
• Ga ten rade bij welzijnsorganisaties, het Sociaal Huis in je gemeente. Ook zij kunnen je kijk verruimen of indien deze instanties er nog niet mee bezig waren, zet het voortaan aan tot denken. Breng die gedachte meermaals terug bij die instanties. 
• Zoek en maak verbinding je aanbod en de verwachtingen van de deelnemers die je wil bereiken.

Naar een participatief aanbod 

Het is goed om je aanbod in vraag te durven stellen en aan de slag te gaan met de verschillende doelgroepen die je wil aanspreken. Demos ontwikkelde zeven strategieën om participatief te werken. Deze zijn uitgezet op een as van ‘meedoen’ (deelnemen) tot ‘meebeslissen/ organiseren’ (deelhebben). 

Ontkieming

Bijvoorbeeld: met de klas op museumbezoek 

• Er wordt aanbod geboden en het biedt laagdrempelige prikkels 
• Geen eigen keuze: je moet met de school meegaan
• De nadruk ligt op het kennismaken met een plek. 
• Laten weten dat het bestaat. 
• Onbekend is onbemind wordt aangewakkerd. 

 Andere voorbeelden: 

• Boekstart: een samenwerking tussen bibliotheken en Huizen van het Kind en kinderopvang om lezen dichter bij kinderen en gezinnen te brengen.
• Plutomobiel: Met de bakfiets vol knutselmateriaal rijdt Pluto vzw rond naar verschillende speelpleintjes om er activiteiten te voorzien. 
• Kunsttruck: Met de kunsttruck gaat de kunstacademie langs in scholen om kunst dichter bij leerlingen te brengen. Op basis van verschillende kunstboeken en bijkomende informatie worden de leerlingen ondergedompeld in een kunstworkshop en gaan ze over van woord naar beeld.

Toeleiding

 Bijvoorbeeld: Door de UiTPAS in je gemeente verlaag je de financiële drempel.

• Ook inzetten op de andere drempels (Betaalbaarheid, Bereikbaarheid, Begrijpbaarheid, Beschikbaarheid, Bruikbaarheid) 
• Belang van dit persoonlijk aan te brengen en contact te onderhouden met deelnemers. 
• Zet in op maatwerk om mensen voldoende bij te staan rond de drempelverlaging. 
• Als je niet begrijpt wat de UiTPAS is ga je die ook niet goed benutten bijvoorbeeld. Via externe toeleiders of brugfiguren die het concept kennen en de doelgroep kennen kan je meer mensen bereiken en het nut verduidelijken. 

• Navigate Youth: tool en traject waarbij ervaringsdeskundigen en vrijwilligers samen met jonge nieuwkomers op zoek gaan naar hun plek binnen het vrijetijdsaanbod. 
• Ik geraak er niet: een inspiratieplaats voor alle mensen die niet geraken waar ze moeten geraken. Zo hebben Cultuurcentrum De Werf en Mobar vzw een samenwerking waarbij je van en naar het cultuurcentrum wordt gebracht.

Vindplaatsgericht werken

Bijvoorbeeld: een jongerenstraathoekwerker die kinderen en jongeren aanspreekt rond allerhande onderwerpen die spelen in hun leven. Wordt ook wel outreachend werken genoemd en sluit aan bij het straathoekwerk en jeugdwelzijnswerk. Er wordt altijd vertrokken vanuit de leefwereld van kinderen en jongeren. Het vindt plaats op de straat, het pleintje, de voorziening … Het heeft als doel dat jongeren uit de comfortzone komen. Er worden signalen opgepikt van jongeren en, als die akkoord gaan, verder mee aan de slag gegaan Er worden op gelijke voet stappen gezet richting iets, dat kan een opstap zijn in het toeleiden naar vrije tijd, school, werk, verzorging … 

 Andere voorbeelden: 

• Uitwijken: Vier keer per jaar trekt de Uitwijkenkaravaan naar de Brugse wijken. Alle activiteiten tijdens Uitwijken zijn gratis. 
• Kopergieterij: Een vestiging in de Gentse volkswijk Rabot met wijkgerichte artistieke interventies en duurzame relaties in de buurt. 
• Plantrekkerij: wordt georganiseerd door Larf! voor en van ondernemende jongeren uit Nieuw Gent. Ze beheren mee een budget waarmee ze acties op touw zetten die de buurt ten goede komen.

Bemiddeling

Atelier Quartier: waarbij jongeren dans kunnen uitproberen en daarnaast ook in gesprek kunnen met kunstenaars en pedagogen die nauw verbonden zijn aan het danshuis. 

• Schakel tussen participant en aanbieder. 
• Een focus op het opbouwen van relaties en samenwerking. 
• Er is altijd tweerichtingsverkeer en er wordt ruimte geboden voor afstemming. 
• Er is begeleiding voor aanbieders/ verenigingsondersteuning, bvb vorming door ervaringsdeskundigen 
• Er wordt stapsgewijs gewerkt aan verandering. 
• Bruggen bouwen met andere instanties, mensen … 

 Andere voorbeelden: 

• Overkophuis aan zee: een veilige plek waar jongeren kunnen binnenkomen, kunnen spelen en zich amuseren binnen de Habbekratswerking. Tegelijkertijd is er een psycholoog die jongeren ondersteunt om hun op de juiste manier persoonlijk te begeleiden. 
• Speelbrabbel: een plek waar kinderen kunnen spelen terwijl de ouders er Nederlands kunnen oefenen en leren door over bepaalde thema’s te praten met begeleiders. 

Inspraak

De adviesraden in een stad of gemeente zijn hier de meest vanzelfsprekende initiatieven. Wat zijn de voordelen? Wat zijn de valkuilen in methodiek van mensen samen brengen?

• Burgers komen in de rol van expert 
• Ze stellen eigen aanbod in vraag
• Burgers adviseren in inspraakgericht aan de slag 
• Luisteren naar noden en verwachtingen van andere doelgroepen en vormen een advies
• Kan structureel of projectmatig opgezet worden (in uitzonderlijke gevallen verplicht: jeugdraad, gecoro) 
• Gaat actief op zoek naar nieuwe stemmen 
• Tracht de beslissingsmacht te delen en eigenaarschap te creëren 
• Belang van transparante communicatie om vertrouwen te behouden

• Het curatorenprogramma: een traject met verschillende buurtwerkingen en het cultuurcentra in Leuven. Het gaat aan de slag met de noodzaak om de ‘macht’ van programmatoren door te geven aan andere doelgroepen en nieuwe perspectieven binnen te brengen in de programmatie. 
• Popraden: gaat met jongeren op zoek naar nieuw talent en geeft het podiumkansen binnen de culturele setting van een stad/gemeente. Het kan een goede aanvulling zijn op het trekken van jong en nieuw publiek binnen de cultuurraad. 
• Burgerbudget: Burgers dienen voorstellen in voor hun buurt, wijk, of stad en deze projecten kunnen burgers later ook met een budget ook zelf realiseren. 
• MAS in jonge handen: om meer jongeren naar musea te trekken werd een jongerenwerking opgericht die is gebaseerd op veel participatie en het uitdragen en meewerken aan projecten. 

Cocreatie

Professionals en burgers geven samen een aanbod vorm. Niets blijft alleen bij ideeën, maar ook bij productie en uitvoering. Er is een duidelijk gedeeld eigenaarschap: “Niets voor mij zonder mij” Belang van transparante communicatie ook op organisatieniveau. 

Goede praktijken om van te leren:

• Opening Doors: de theatergroep van Cultuurcentrum Leopoldsburg met een dertigtal acteurs met verstandelijke beperking van diverse dagcentra uit de buurt. 
• Tuin der lusten: een samenwerking van tal van sociale en artistieke spelers in Roeselare die ingebed is in de participatieve kunstpraktijk van cultuurcentrum de Spil. 
• Cie Tartaren: sociaal-artistiek gezelschap in Leuven voor mensen in armoede, met een handicap, migratieachtergrond… om samen toneel uit te werken, te bouwen en te spelen. Toneelspelers zijn ook de makers van het verhaal. 
• Art Basics for Children: experimentele en interactieve bibliotheek voor jonge kinderen met oog voor haar in de Brusselse Noordwijk

Ruimte maken

Infrastructuur ter beschikking stellen

• Start met (h)erkenning van initiatief, expertise of netwerken 
• Bekijk dan hoe je hier ruimte voor kan maken
• Laat het initiatief volledig in handen van burgers volle eigenaarschap 
• Geef carte blanche aan de eigenaars 
• Ondersteuning enkel op vraag 
• Dit kan op project- of organisatieniveau 
• Netwerken behoort tot een onderdeel van het takenpakket in de ondersteuning.   

Goede praktijken om van te leren:

• CityLab, een laagdrempelige projectoproep voor jongeren en kunst in het Brusselse Gemeenschapcentrum De Pianofabriek in de gemeente van Sint-Gilles. 
• 303030 in Genk: lokale talenten aan Genkse huiskamers koppelen om in een intieme setting een concert te geven Ride x Rap festival in Sint-Pieters-Woluwe: jongeren aan zet in Brusselse festivals 

Meer informatie?

Wil je dieper ingaan op de mogelijkheden om via participatie drempels weg te werken? Bekijk dan zeker de website van Demos