Autisme vriendelijke plekken

Wat is een autisme vriendelijke ruimte?

Een autismevriendelijke ruimte is een fysieke omgeving die is ontworpen om voor mensen met autisme gastvrij en behulpzaam te zijn. Dit kunnen functies zijn zoals zintuigvriendelijke verlichting en geluid, aangewezen stille gebieden en visuele ondersteuning om personen met autisme te helpen navigeren en hun omgeving te begrijpen. 

Het doel van een autismevriendelijke ruimte is om personen met autisme zich comfortabel en ondersteund te laten voelen, en om hen te helpen vollediger deel te nemen aan activiteiten en sociale interacties.

Autism Europe ging aan de slag met een project 'Autism friendly spaces' en maakte de gids die je hieronder kan downloaden.

Inspelen op zintuigen

Veel kinderen en jongeren met autisme hebben moeite met het verwerken van alledaagse zintuiglijke informatie. Alle zintuigen kunnen op verschillende momenten over- of ondergevoelig zijn. Deze sensorische gevoeligheden kunnen het gedrag beïnvloeden en een diepgaand effect hebben op iemands leven. Overgevoeligheid of ondergevoeligheid van zintuigen kan gaan over beelden, geluiden, geuren, smaken, tast, evenwicht en lichaamsbewustzijn

Zicht

Objecten en felle lichten kunnen lijken rond te springen en worden waargenomen als helderder dan ze zijn. 

Je kan veranderingen aanbrengen in de omgeving:

• het verminderen van fluorescerend licht
• je kan zonnebrillen voorzien mocht de zon te hard schijnen of bepaalde verlichting te fel schijnen
• verduisterende gordijnen

Geluid

Versterkt geluid of geluiden die worden vervormd (bv: een echo) of gesprekken en geluiden die in de verte te horen zijn kunnen voor kinderen en jongeren met autisme soms zwaar aanvoelen. Ze kunnen bepaalde geluiden niet uitschakelen en krijgen dan een overdaad aan geluiden binnen. Dat leidt tot concentratieproblemen. 

Je kan hier iets aan doen door:

• deuren en ramen te sluiten om externe geluiden te verminderen
• kinderen en jongeren met autisme voor te bereiden op lawaaierige of drukke plaatsen
• je kan oordopjes voorzien bij het luisteren van muziek 

Geur

Geuren kunnen intens en overweldigend zijn. 

Het kan helpen door:

• ongeparfumeerde wasmiddelen, schoonmaakproducten of shampoos te gebruiken
• geen parfum te dragen 
• de omgeving zo geurvrij mogelijk te maken
• activiteiten met felgeurende zaken zoals spuitbussen of verf te vermijden of te zoeken naar een geurloze variant
• in gesprek te gaan rond eetspelletje 

Smaak 

Sommige smaken en voedingsmiddelen kunnen sterk en overweldigend zijn vanwege gevoelige smaakpapillen. Dit kan leiden tot een beperkt dieet. Zo kunnen bepaalde texturen ongemak veroorzaken en eet daarom iemand met autisme misschien alleen zacht voedsel zoals aardappelpuree of ijs.

Sommige kinderen en jongeren met autisme kunnen zich beperken tot zacht voedsel of verlangen naar zeer sterk smakend voedsel. Zolang iemand een evenwichtig dieet heeft, vormt dit geen probleem op de ontwikkeling van een kind/jongere.

Waar hou je best rekening mee:

• Ga in gesprek met de jongere/kind en de ouder(s)/voogd(en) en maak duidelijke afspraken wat wel/niet kan tijdens een activiteit waarbij eten aan te pas komt
• De textuur van het voedsel te veranderen (bv: pureren)
  

Aanraken 

Aanraken kan pijnlijk en ongemakkelijk zijn, en dit kan de relaties met andere kinderen, jongeren of beleiding beïnvloeden. Sommige kinderen en jongeren kunnen een hekel hebben aan iets aan handen of voeten of kan het moeilijk vinden om het haar te borstelen en te wassen omdat het hoofd gevoelig is. Soms worden ook enkel bepaalde soorten kleding of texturen verdragen.

Je kan helpen door:

• kinderen en jongeren te waarschuwen als je hun gaat aanraken
• te benaderen vanuit het zicht van het kind (niet langs achter) bij een verstopspelletje of tikkertje.
• te bedenken dat een knuffel eerder pijnlijk dan troostend kan zijn
• geleidelijk verschillende texturen rond de persoon introduceren, zoals molton, een tandenborstel en wat verschillende etenswaren
• geleidelijk verschillende texturen introduceren om aan te raken, bijvoorbeeld een doos met materialen ter beschikking stellen
• het kind of de jongere het zelf te laten doen (bijvoorbeeld haren borstelen en wassen) zodat die kan doen wat voor hun comfortabel is
• kleding binnenstebuiten keren zodat er geen naad is, labels of etiketten verwijderen
• iemand toestaan kleding te dragen waarin die zich prettig voelt en niet vasthouden aan een uniform

Balans

Een kind of jongere met autisme kan het moeilijk vinden om deel te nemen aan activiteiten zoals sportspelletjes. Of het kan moeilijk zijn om snel of tijdens een activiteit te stoppen bij wagenziekte. Of het kan het moeilijk vinden bij activiteiten waarbij het hoofd niet rechtop staat of de voeten van de grond zijn zoals kruiwagentje. 

Je kan als begeleiding helpen door:

• activiteiten op te splitsen in kleine, gemakkelijker te begrijpen stappen en visuele aanwijzingen te gebruiken, zoals een finishlijn.

Lichaamsbewustzijn 

Ons lichaamsbewustzijnsysteem vertelt ons waar ons lichaam zich in de ruimte bevindt en hoe de verschillende lichaamsdelen bewegen. Voor kinderen en jongeren met autisme is het soms moeilijk om hun fijne motorische vaardigheden verder te ontwikkelen. Bijvoorbeeld het vastpakken van kleine voorwerpen zoals knopen of schoenveters of kan het hele lichaam draaien om naar iets te kijken.

Je kan kinderen en jongeren begeleiden door:

• 'fijne motorische' activiteiten aan te bieden, zoals het rijgen van planken of bepaalde knutselactiviteiten en zo kinderen/jongeren geleidelijk te laten groeien in hun motoriek.
• geef tijdens deze (knutsel)activiteiten voldoende rust en zo min mogelijk andere prikkels
• focus tijdens deze (knutsel)activiteiten niet op het eindresultaat maar op het proces