Jongeren met een handicap in de begeleiding

Rol op maat

Elke jongere die ‘goesting’ heeft om een begeleidingsrol op te nemen, heeft talenten en interesses die goed van pas komen in een animatorenploeg. Voor sommige jongeren met een beperking lukt het niet altijd om het volledige takenpakket van een begeleider op te nemen, daarom is het belangrijk om op zoek te gaan naar een rol op maat. Bij een begeleidingsrol op maat neemt de jongere enkele begeleidingstaken op, maar vaak niet allemaal. De jongere met de beperking en de rest van de begeleidingsploeg beslissen samen welke taken dat wel en niet zijn, vertrekkende vanuit de talenten en interesses van de jongere. 

Voorbeeld

Lotte heeft een verstandelijke beperking. Een spel voorbereiden en uitleggen van ‘a’ tot ‘z’ is voor haar heel moeilijk. Lotte heeft een heel levendige fantasie en is dus de ideale persoon voor haar medeleiding om na te denken over de inkleding van de activiteiten. Lotte maakt duidelijke afspraken met de medeleiding: Lotte sluit aan bij de brainstorm over het thema, de rest van de leiding werkt het spel concreet uit zonder dat Lotte hierin een actieve rol heeft. Lotte steelt elke keer de show in de toneeltjes die de leiding speelt voor en tijdens een activiteit. Zo slaagt Lotte erin om de leden helemaal mee te krijgen in het verhaal van het spel.

Co-animator

Een antwoord op de zoektocht is het co-animatortraject, waarbij jongeren met een handicap op cursus gaan. Dit is in de eerste plaats een alternatief voor het bestaande animatortraject. 

Wat is een co-animator?

Een co-animator is een jongere die door omstandigheden die buiten diens wil liggen drempels ervaart om aan alle animatorcompetenties te voldoen maar wel diens talenten wil inzetten in een animatorploeg. 

Een co-animator neemt op basis van diens talenten en met de nodige ondersteuning een aantal deeltaken van een animatorrol in het jeugdwerk op zich. De concrete invulling van een co-animatorrol is maatwerk en kan daarnaast door elke organisatie anders worden ingevuld. Dit is net zoals een animatorrol, die nu ook in elke organisaties ietwat verschillend wordt ingevuld. Een co-animator is een volwaardig lid van de animatorenploeg. 

Waarin verschilt een co-animator van een animator?

Een lijn trekken tussen animator en co-animator is niet eenvoudig. In elke organisatie zijn er andere verwachtingen t.o.v. leiding/moni’s/animatoren/… en in elke animatorenploeg zijn er ook verschillen in hoe goed de verschillende animatoren de animatorcompetenties beheersen. Dit evolueert ook doorheen hun engagement. 

Om een onderscheid te maken tussen animator en co-animator, kunnen organisaties de volgende toetsstenen gebruiken: 

• Zelfinzicht: kent de jongere in kwestie diens ‘handleiding’? Kan die aangeven welke ondersteuning die nodig heeft? Kent de jongere diens sterktes en groeipunten en kan die inschatten hoe die zal reageren in bepaalde situaties? 
• Basisveiligheid garanderen: kan de jongere voor de nodige basisveiligheid (fysiek + emotioneel) zorgen bij een groep kinderen of jongeren? 
• Groei: vertoont de jongere voldoende groei in de competenties van het animatorprofiel?

Deze toetsstenen zijn geen harde grens, maar eerder criteria die organisaties kunnen gebruiken om in te schatten wat de meest geschikte rol is voor de jongere. De criteria zijn ook alle drie van belang, enkel op één criteria beoordelen zou niet volstaan om een grens te trekken. Elke organisatie is vrij om deze toetsstenen te vertalen en te interpreteren naar de verwachtingen en noden van de eigen organisatie. Het is heel belangrijk dat de jongere zelf betrokken wordt in de positieve keuze om ofwel voor een animator- of co-animatorattest te gaan.

Wat houdt een co-animatortraject in?

De co-animator wordt begeleid door een of meerdere vrijwilligers die de kneepjes van het vak op een speelse manier aanleren. De co-animator in spe ontmoet die personen op verschillende momenten voorafgaand, tijdens en na de cursus. 

Soms is het niet nodig om een heel traject te doorlopen als je een animatorrol wil opnemen. De koepelorganisatie van een jeugdvereniging kan een apart ondersteuningstrajecten opzetten om jongeren met een handicap te begeleiden naar een rol op maat. 

Voorafgaand aan de cursus 

Van zodra je bent ingeschreven zal er enkele weken voor de cursus begint contact met je opgenomen worden om je beter te leren kennen. Neem gerust iemand mee naar het gesprek bij wie je je goed voelt, zoals je ouders of iemand van je (mede)leiding. In dat gesprek bekijkt de begeleiding van de cursus samen met jou wat je graag doet, wat je wil leren en wat jouw rol kan zijn in een leidingsploeg of vrijwilligersploeg. 

Ook is het belangrijk om te kijken of er voldoende draagkracht en ondersteuningsmogelijkheden zijn binnen de animatorenploeg waarin de co-animator terecht zal komen. Niet alleen de co-animator zal ondersteund worden in het zoeken naar diens geschikte rol, ook als animatorenploeg is er ondersteuning nodig bijvoorbeeld van iemand van de koepelorganisatie. 

Op cursus 

De co-animatoren in spe gaan mee op een animatorcursus. Er wordt dus geen aparte cursus co-animator georganiseerd. De animatorcursus wordt wel licht aangepast, zodat die zo toegankelijk mogelijk wordt en een afspiegeling is van de context waarin de co-animatoren terecht kunnen komen. Er wordt gefocust op een schema dat flexibel is en op maat van de co-animatoren. 

De deelnemers van de co-animatorscursus hebben misschien extra ondersteuning nodig in deze cursussen. Zo moeten de deelnemers van het co-animatortraject niet per se 50u cursus volgen. Dit kan zwaar zijn en vormt daardoor een drempel om niet deel te nemen. De begeleiding kan samen met de deelnemer bekijken welke sessies interessant zijn en welke eerder over te slaan zijn, op maat van diens talenten en de rol die opgenomen wordt. Er kan achteraf altijd nog gezocht worden hoe de gemiste uren indien wenselijk ingehaald worden.

Wat leer je op de cursus? 

In kleine groepjes wordt er ingezoomd op verschillende thema’s relevant voor de jeugdvereniging. De tips & tricks, ervaring en de ervaring van mededeelnemers zorgen ervoor dat jij alles weet wat je nodig hebt om leiding te worden.

• Je leert hoe je een creatief spel uit je mouw kan schudden en je activiteiten kan inkleden. 
• Omgaan met deelnemers van jong tot oud: moeilijk gedrag, leefwereld, motivatie... 
• Eerste hulp bij communiceren met ouders, externen... 
• Kampen en weekends organiseren 
• Begeleidershouding: speluitleg, wat is mijn sterkte als leiding... 
• Veilige omgeving: pesten, EHBO... 

Na de cursus 

Na de cursus volgt er een oefentijd voor de co-animatoren. Elke jeugdvereniging bepaalt zelf wat ‘voldoende’ oefentijd is. De vereniging geeft: 

• Voldoende kansen 
• De mogelijkheid om te proberen en te mogen mislukken 
• Begeleiding en ondersteuning 

Reflectiemoment

Na de oefentijd volgt er een coachingsmoment. Dan blikken de betrokken partijen terug op het afgelegde traject en op waar de jongere nu staat. Omdat een co-animatorattest uitgaat van maatwerk en het inzetten van talenten met de nodige ondersteuning in een specifieke setting of context, gaan we ervan uit dat de deelnemer het co-animatorattest zal krijgen als die dat wilt. Er kan op dit moment ook nog beslist worden om alsnog voor een animatorattest te gaan. Hier zal dan misschien nog wat cursus- en/of stagetijd moeten ingehaald worden om te voldoen aan de vereisten.

Attest 

Het co-animatorattest is in het jeugdwerk hetzelfde en bevat informatie over de jongere, over de organisatie waarbij het attest behaald werd en het moment waarop dit gebeurde. Er is geen officieel co-animatorattest vanuit de Vlaamse overheid, maar wel een attest dat jeugdwerkorganisaties zelf gebruiken en uitreiken.