Onderzoek: de brug tussen jeugdhulp en vrije tijd

Het recht op vrije tijd is een basisrecht voor elk kind en elke jongere. Dit recht is verankerd in artikel 31 van het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind (IVRK). Onderzoek toont echter aan dat de realisatie van het recht op vrije tijd nog altijd niet evident is voor kinderen en jongeren in een kwetsbare situatie. Dat is ook het geval voor kinderen en jongeren in een jeugdhulpsituatie.

De resultaten en aanbevelingen uit onderzoek resulteerden in verschillende projecten en initiatieven om duurzame bruggen te bouwen tussen vrije tijd en jeugdhulp. Zo ontstonden projecten zoals ‘Maak tijd vrij’ en ‘Maak samen tijd vrij’, Generatie Veerkracht, Veerkracht versterken en de ‘Over Drempels’-projecten. Er wordt ook verder ingezet op de structurele inbedding en uitbreiding van Overkop. Toch leren deze projecten en initiatieven dat het moeilijk is om de bruggen tussen de verschillende partners te verduurzamen en te verbreden. De werelden tussen jeugdhulp en vrije tijd blijken soms nog erg ver uit elkaar te liggen. Binnen de residentiële jeugdhulp is het creëren van een evenwicht tussen poortwachter en bruggenbouwer geen evidentie. Uit evaluaties blijkt ook dat de stem van de kinderen en jongeren in de jeugdhulp vaak nog weinig prominent aanwezig is. 

Het recente onderzoek ‘Recht op vrije tijd op de brug tussen jeugdhulp, jeugdwerk en andere vrijetijdsaanbieders’ van Karen Claessens en Leen Sebrechts van de AP Hogeschool in Antwerpen bouwt verder op deze uitdagingen en geeft bijkomende handvaten aan organisaties, vrijwilligers, lokale besturen én beleid om het recht op vrije tijd ten volle te kunnen garanderen. De onderzoekers formuleren drie hoofdaanbevelingen (p.67-72): 

• Vrije tijd is een recht. Voor kinderen en jongeren in de jeugdhulp wordt dit recht omwille van verschillende drempels nog te vaak geschonden. Het is dan ook de plicht en verantwoordelijkheid van iedere actor betrokken bij deze groep om deze drempels weg te werken en het recht op vrije tijd te realiseren. Enkele belangrijke krachtlijnen hierbij zijn: het realiseren van continuïteit in vrijetijdsactiviteiten; een inclusief vrijetijdsaanbod; de inspraak van de kinderen en jongeren zelf; lokale inbedding; vrije tijd als positieve pedagogische tool; en vrije tijd op maat van de mogelijkheden van de kinderen en jongeren.

• Verlaag de drempels naar vrije tijd voor kinderen en jongeren in de jeugdhulp: 
• Investeer in brugfiguren die door outreachend te werken de brug kunnen slaan naar (georganiseerde) vrije tijd voor kinderen en jongeren in de jeugdhulp.
• Verlaag de financiële drempel tot deelname aan georganiseerde vrije tijd.
• Versterk de kennis rond het belang van vrije tijd binnen jeugdhulp-voorzieningen.
• Geef jongeren inspraak en eigenaarschap over de invulling van vrije tijd. 
• Werk samen voor de realisatie van het recht op vrije tijd voor kinderen en jongeren in de jeugdhulp: 
• Realiseer een lokaal netwerk waarin jeugdhulp, jeugdwerk en andere vrijetijdsaanbieders elkaar kunnen leren kennen.
• Zet een lerend netwerk tussen jeugdhulpvoorzieningen op.
• Gezamenlijke actie gericht naar een kwetsbare groep moet duurzaam kunnen zijn.
• Betrek de groep bij het opzetten van acties. 

De onderzoekers vertalen deze hoofd- en subaanbevelingen tot slot naar concrete actor- en regierollen voor vier centrale actoren. We geven alvast enkele prioritaire rollen mee: 

• Lokaal bestuur, bv. investeer structureel in brugfiguren waarbij je gebruik maakt van de expertise in het bestaande jeugdwelzijnsaanbod (actorrol).
• Jeugdhulporganisatie, bv. zet vrije tijd centraal in het organisatiebeleid en draagt het belang hiervan uit naar alle medewerkers door onder andere bewustzijn te creëren (regierol).
• Vlaamse overheid, bv. investeer structureel in brugfiguren waarbij je gebruik maakt van de expertise in het bestaande jeugdwelzijnsaanbod (actorrol).
• Vrijetijdsactoren, bv. neem deel aan samenwerkings- en netwerkmomenten, leer elkaar kennen (regierol).