Informatie over de vrije tijd van kinderen en jongeren op de vlucht, jonge nieuwkomers en anderstaligen

Wil je er mee voor zorgen dat kinderen en jongeren op de vlucht, jonge nieuwkomers en anderstaligen kunnen deelnemen aan vrije tijd en jeugdwerk? Sta je ervoor open om na te denken hoe jouw werking deze groep kan bereiken en behouden? Of wil je meer weten over hoe je met andere werkingen interessante ontmoetingen en samenwerking kan organiseren? Misschien ben je wel op zoek naar wat de eerste stap daarbij is? Via dit artikel krijg je een overzicht van enkele inspirerende bronnen uit onderzoek en de praktijk! (1)

Vind je in dit overzichtsartikel toch niet helemaal waar je naar op zoek bent? Of zijn er zaken die we kunnen toevoegen aan dit overzicht? Neem contact met ons op! 

Informatie over de vrije tijd van kinderen en jongeren op de vlucht, jonge nieuwkomers en anderstaligen

• Het project Wereldspelers werd getrokken door Tumult vzw en zette zich in voor een toegankelijk vrijetijdsaanbod in de buurt voor kinderen en jongeren op de vlucht. Tumult ontwikkelde een online toolbox voor jeugdverenigingen met feiten, tips en tricks om met jonge nieuwkomers aan de slag te gaan. Je kan er relevante vragen en antwoorden vinden, doorklikken op een online minivorming (bv. een spel uitleggen aan anderstaligen) en lezen wat jij kan doen. Daarnaast schreef Tumult ook een handleiding uit voor opvangcentra (OC) en lokale besturen. Via negen stappen betrek je jonge nieuwkomers op lokaal niveau in de vrije tijd. Voor wie wil biedt Tumult ook ondersteuning aan.

• De webpagina van de Vlaamse Dienst Speelpleinwerking (VDS) biedt allerhande informatie over taalbarrières, anderstalige kinderen en ouders, rouwen, enzovoort om je werking toegankelijker te maken voor kinderen en jongeren op de vlucht. Je vindt elders op de VDS-website ook taaltips en een gratis vorming over meertaligheid en hoe je kan omgaan met racisme en discriminatie.

• Met de publicatie ‘Vrije tijd, ook voor jonge nieuwkomers’ wil het Agentschap Integratie en Inburgering en Bataljong lokale ambtenaren en schepenen ondersteunen om ervoor te zorgen dat ook jonge nieuwkomers zonder drempels kunnen deelnemen aan vrijetijdsactiviteiten (via het vrijetijds- en/of diversiteitsbeleid). Je vindt er adviezen voor lokale besturen, inspiratie uit de praktijk en tips om lokaal aan de slag te gaan. Ook organisaties die werken met of voor jonge nieuwkomers vinden hier een schat aan informatie. Je kan ook de webinar over de lancering van deze publicatie bekijken.

• Steeds meer kinderen, tieners en jongeren in de Vlaamse Rand hebben niet het Nederlands als thuistaal. Zij leren en oefenen Nederlands op school. Onderzoek toont aan dat ook oefenkansen buiten de school en in de vrije tijd hun Nederlands versterken. Vzw de Rand voerde een vooronderzoek en schreef een visietekst die inspiratie bieden om lokaal aan de slag te gaan met partners en werk te maken van een integrale aanpak voor taalkansen in de vrije tijd. In het vooronderzoek lees je suggesties voor mogelijke acties die inzetten op een divers en toegankelijk vrijetijdsaanbod, inclusief jeugdwerk en maximale participatie van kinderen, tieners en jongeren. Vzw de Rand biedt in dialoog met lokale besturen ook ondersteuning op maat aan.
• In de Inspiratiegids Taalstimulering Nederlands buiten de school van Lien Fret (Toekomstgedreven Onderwijs), Anouk Van Der Wildt (Onderzoekscentrum Pedagogie in Praktijk) en hun collega's van de Karel de Grote Hogeschool lees je alles over ‘taalgericht spelen’. Taalgericht spelen is diepgaand inzetten op taalsteun in een activiteit die op een doordachte manier begeleid wordt en in een context die voeding geeft aan spel- en leerkansen voor deelnemers tussen 3 en 18 jaar oud. De inspiratiegids biedt begeleiders van vrijetijdsaanbod voor kinderen en jeugd ook handige fiches om kennis te maken met het kader van ‘taalgericht spelen’. Daarnaast bundelt de inspiratiegids 26 activiteitenfiches, die direct uit te voeren zijn.

• Katja Fournier en haar collega’s van het Kenniscentrum Gezinswetenschappen schreven het boek ‘Kind zijn in een asielcentrum’. Hoofdstuk 8 van het boek gaat over Schakelen en verbinden naar onderwijs en vrije tijd. In dat hoofdstuk lees je meer over vrije tijd, sport en spel in het asielcentrum. Maar ook over kindvriendelijke ruimtes en de noodzaak om te verbinden met het lokale vrijetijdsaanbod.
• Over die kindvriendelijke plekken in asielcentra schreven ze dat kinderen zich pas optimaal kunnen ontwikkelen wanneer ze zich veilig voelen binnen een kwalitatieve, kind- en gezinsvriendelijke infrastructuur.
• Ook Siska Van Daele en An Piessens van het Onderzoekscentrum Pedagogie in Praktijk (KdG Hogeschool) engageren zich sterk voor onderzoek naar kinderen op de vlucht. Dat onderzoek kan je raadplegen via de narratieve website ‘Onderweg’. Ze formuleren ‘drie wegen’ om kinderen op de vlucht ruim te ondersteunen: de weg van het inzicht in de leefwerelden van de kinderen, de weg van de samenwerking en de weg van de belangenbehartiger die voor de specifieke noden van deze kinderen opkomt en hun leefwerelden met elkaar verbindt. Hou de website zeker in het oog want ze blijven als onderzoekers inzetten op deze groep.
• In dit artikeltje schrijven ze dat kinderen op de vlucht graag onbezonnen willen spelen en schuiven drie aanbevelingen naar voor. Ze pleiten ten eerste voor meer inzicht in de leefwereld van kinderen in de asielopvang. Dat kan vanzelfsprekendheden doorprikken. Ten tweede pleiten ze voor meer structurele en lokale samenwerkingen. Ten derde pleiten ze voor formeel aangestelde belangenbehartigers van kinderen op de vlucht in verschillende organisaties. Want binnen de centra geraakt het perspectief van kinderen vaak ondergesneeuwd door andere prioriteiten. Buiten de opvangcentra hebben vrijetijdsorganisaties niet altijd oog voor de noden van deze groep.
• Op het Opgroeien Congres van 2023 vertelde Siska over hun onderzoek met kinderen op de vlucht en houdt ze een pleidooi voor flexibele participatiepraktijken in opvangcentra en op school.
• Wie tot slot een ander onderzoek wil induiken over de vrije tijd van jongeren in migratie, kijkt best het onderzoek van Lucas Pissens (2) en zijn collega’s van de Onderzoeksgroep CuDOS (Universiteit Gent) in. Het onderzoek zoomt onder andere in op de prioriteiten, verwachtingen en participatiedrempels van OKAN-leerlingen (OnthaalKlassen voor Anderstalige Nieuwkomers). Naar beleidsimplicaties toe vinden ze dat (vrijetijds)aanbieders gestimuleerd kunnen worden om hun activiteiten zo vorm te geven dat beheersing van het Nederlands geen noodzakelijke voorwaarde is voor deelname (of dit tenminste niet als dusdanig gepercipieerd worden door de jonge nieuwkomers). Daarnaast is het – omwille van de uitgesproken behoefte aan sociaal contact – belangrijk om meer ontmoetingskansen tussen OKAN-leerlingen en leeftijdsgenoten te creëren, zowel binnen als buiten de schoolmuren (bv. multisportpleintjes vrij toegankelijke culturele of sociale ontmoetingsplaatsen). Daar kunnen nieuwkomers op een laagdrempelige, toegankelijke manier kennis maken met het vrijetijdsaanbod.

• Grasduin op komaf.be gerust ook eens in de andere artikels over kinderen en jongeren op de vlucht en jonge nieuwkomers. 

Voetnoot

(1) We hebben ervoor gekozen om de inspiratiebronnen op te delen per ‘doelgroep’. Toch is het belangrijk om je ervan bewust te zijn dat elke doelgroep een verzameling is van diverse kinderen en jongeren met elk hun eigen identiteit, voorkeuren, gewoontes en noden. Concreet betekent dit dat iemand steeds deel uitmaakt van meerdere groepen gebaseerd op verschillende kenmerken van iemands identiteit (bv. geslacht, klasse, etniciteit, handicapsituatie, hulpbehoevendheid, seksuele identiteit, enzovoort). Niemand behoort dus tot slechts één groep. Iedereen heeft een gelaagde identiteit. Bijvoorbeeld, iemand is niet enkel ‘een meisje’ maar kan ook deel zijn van een gezin dat soms financieel moelijker rondkomt, AD(H)D hebben, het Nederlands als nieuwkomer nog niet zo goed onder de knie heeft en zich soms (erg) veel zorgen maakt over de toekomst van hun gezin. Je dient als werking dus niet enkel rekening te houden met wat ze graag doet, maar ook op vlak van de financiële situatie van het gezin, eventuele noden op vlak van haar AD(H)D, haar beheersing van het Nederlands en waar ze soms van wakker ligt. Rekening houden met dit inzicht, betekent dat je vertrekt van een reflectieve en intersectionele houding. Hierbij probeer je veralgemeningen, stereotypen en vooroordelen over kinderen en jongeren te vermijden. Want dat kan tot discriminatie en uitsluiting leiden. Ga daarom steeds het gesprek aan met de kinderen en jongeren die je wil bereiken (en hun ouders of andere opvoedingsverantwoordelijken) om een vertrouwensrelatie op te bouwen en te vragen wat ze leuk en belangrijk vinden. Zo vergroot je de kans dat jouw werking meer op maat is van alle kinderen en jongeren!

(2) Lucas Pissens werkt niet meer op dit onderzoeksthema. Wie contact wil opnemen over het onderzoek Vrije tijd voor jongeren in migratie, schrijft best Jessy Siongers aan.