Kennisartikel: hoe zet je in op inclusieve communicatie?

Stap 1: Maak een overzicht van jullie communicatie: materialen, -kanalen en -manieren 

• Denk bijvoorbeeld aan schriftelijke communicatiekanalen zoals de website, de socials en flyers. Of visuele communicatie zoals posters rondom jullie locatie of op andere publieke plaatsen. Zowel offline als online dus. 
• Denk ook aan mondelinge communicatiekanalen zoals tijdens activiteiten (bv. aansprekingen zoals ‘beste ouder(s)’ in plaats van ‘beste mama en papa’), woordkeuze tijdens infosessies (bv. ‘roetpiet’ in plaats van ‘zwarte piet’) of in filmpjes op de website en socials (bv. zijn deze ook ondertiteld?). 
• Non-verbale communicatie zijn aspecten zoals ondersteunende gebaren, aanrakingen, in de ogen kijken en, bijvoorbeeld, een ‘luisterende houding’ aannemen. 
• Zijn er verder nog vanzelfsprekende zaken waar jullie niet expliciet over communiceren? (bv. ‘iedereen is welkom!’ en wat dit voor jullie betekent, wat er van leden wordt verwacht, voedingsgewoontes tijdens activiteiten of hoe jullie met levensbeschouwelijke rituelen of kinderen met specifieke zorgnoden omgaan). 

• Probeer proactief te communiceren over de (on)toegankelijkheid van jullie werking en informeer mensen over ondersteuningsmogelijkheden. Stel hen gerust en wees aanspreekbaar. Zetten jullie in dat verband bewust in op de verschillende ‘B’s van toegankelijkheid’? Deze B’s kan je gebruiken voor de toegankelijkheid ten aanzien van eender welke groep. 
• Zetten jullie al bewust in op inclusie, deel jullie inclusieve missie en visie dan met de buitenwereld (en de achterban)! Zoals deze jeugdwerker aangeeft: 

Hoe communiceren jullie? 

• Onze communicatie is sterk beïnvloed door ons referentiekader en onze positie in de samenleving. Concreet wil dat zeggen dat wie ons opvoedt, wat we van hen meekregen (bv. normen en waarden, attitudes, manieren van denken en doen), waar we opgroeien, wie we ontmoeten op school of in onze vrije tijd, enzovoort een invloed heeft op hoe we denken over en handelen naar onszelf, de wereld, ‘gelijken’ en ‘anderen’. 

• Hou je communicatie, taal en beeldvorming in het licht van het voorgaande aandachtspunt daarom zo inclusief en toegankelijk mogelijk. Dit betekent dat je rekening houdt met iemands leefwereld (leeftijd, de gezinssituatie, iemands moedertaal, beheersing van het Nederlands, culturele gewoontes, vaardigheden, kwetsbaarheden, noden, enzovoort). Probeer ervoor te zorgen dat kinderen, jongeren en hun ouders zich vooral veilig voelen bij jou en de setting. Dan verloopt communicatie gemakkelijker. 
• Een klassieker: wanneer je met kinderen en jongeren praat, wees je dan bewust van hun grootte. Er wordt met kinderen en jongeren vaak letterlijk vanuit de hoogte gepraat gezien zij fysiek vaak kleiner zijn dan volwassenen. Een tip is om op ooghoogte te praten van kinderen en jongeren. 
• Hebben jullie een communicatieplan over hoe jullie omgaan met kinderen die lijken weg te blijven van activiteiten met bijkomende kosten? 
• Hoe communiceren jullie rond levensbeschouwelijke en religieuze gebruiken en feestdagen en wordt daar rekening mee gehouden?
• Spreken jullie ouders bijvoorbeeld aan als ‘beste ouder(s)’ en niet ‘beste mama en papa’? En in plaats van ‘jongens en meisjes’ kan je ook gewoon ‘beste kinderen’ of ‘liefst leden’ zeggen. Let daarbij dus ook op genderinclusieve taal zoals hij, zij en die (en hem-haar-hen en zijn-haar-hun). Je kan ook vragen hoe iemand wil aangesproken worden. 
• Welke voertaal hanteren jullie? Verenigingen zoals vrijetijds- en jeugdverenigingen vallen niet onder de taalwet (openbare besturen in Vlaanderen mogen – in principe – niet in andere talen dan het Nederlands communiceren) al zijn ze via erkenningen en subsidiëringen wel genoodzaakt de lijn van de taalwet te volgen. Vanuit een inclusief standpunt moedigen we respect voor ieders wensen en noden aan. Communiceer in de eerste plaats in duidelijk, verstaanbaar Nederlands, als taal die iedereen min of meer beheerst en dus verbindt. Informeer ouders over hulpmiddelen zoals vertaalapps en schakel (vrijwillige) tolken in. Wanneer de communicatie echt niet mogelijk is, bied dan een vertaling aan (met respect voor de taalafspraken die er in je lokale context gelden). Vzw de Rand en Tumult vzw geven tips met hoe je extra kan inzetten op omgaan met talendiversiteit en oefenkansen Nederlands in de vrije tijd! 
• Hou je taal best helder: kort en bondig, duidelijk en eenvoudig. Moeilijke woorden of lange zinnen vermijd je best. Voor sommige kinderen en opvoedingsfiguren die bijvoorbeeld de Nederlandse taal (nog) niet voldoende beheersen, is het anders niet altijd evident om alles goed te begrijpen. 
• Hou taal, woorden en afbeeldingen respectvol en vrij van stereotypen en discriminatie. Zijn er bijvoorbeeld afspraken rond het tussenkomen van begeleiders wanneer andere begeleiders of kinderen en jongeren hiervan afwijken? 
• Er kan met pictogrammen, foto’s of andere visuele ondersteuning worden gewerkt om je tekstboodschap te ondersteunen maar zorg ervoor dat pictogrammen etc. je boodschap versterken en vermijd dat ze net méér verwarring zaaien. 
• Is de huisstijl voldoende contrastrijk op basis van de kleuren? Ondersteunt de lay-out het verwerken van tekst, afbeeldingen en mogelijk ook video en audio? Zijn de teksten goed leesbaar qua lettertype en tekstopmaak? Drukletters en cursieve tekst is moeilijker leesbaar voor wie niet zo vlot leest. Worden afbeeldingen bijvoorbeeld voorzien van een ‘alt-tekst’-beschrijving zodat mensen met een visuele beperking via een hulpprogramma of schermlezer ook deze foto kunnen ‘lezen’? 

• Tip: Snuister zeker eens door deze ‘inclusieve communicatie’-publicaties van Unia en de Vlaamse overheid.

Waar communiceren jullie? 

• Kies je communicatiekanaal volgens de behoeften van een specifieke groep: offline of online, schriftelijk, mondeling of visueel, outreachend en ‘ter plekke’, …? Zoals een jeugdwerker getuigt over kinderen van de lokale OKAN-klas: